|
|
|
|
|
NOWINKI | PERSONALIJA | TERMINY | RETROSPEKTIWA | PUBLIKACIJE | IMPRESUM
|
|
   
|
|
|
|
|
|
Cesćone cytarki a cytarje,
|
|
Wažnosć wšakorakich digitalnych publikacijow pśiběra južo bejnych lět, a ta licba "nowych wózjawjenjow", ako su we tom newsletteru wobspomnjete, znani wót wjelerakosći našogo źěła. Pósporomje wědomnostnych pśinoskow we online-casopisach a blogach abo prědneje wersije pśedcytańskeje funkcije za wobej serbskej pisnej rěcy póbitujomy hyšći dalšne wugbanja, rozmjej: wózjawjenje wjelikego fotografiskego zawóstajeństwa ze Serbskego kulturnego archiwa pśez Nimsku fototeku kaž teke prědny źěł dokumentacije a wopisanja nałogow a swěźenjow Serbow w Dolnej Łužycy na portalu Serbskego instituta Sorabicon. A slědkoju: wutwaŕ wobeju rěcneju portalowu k dolnoserbskej a górnoserbskej rěcy se pókšacujo dalej - howko deje se wobspomnjeś wšake nowe abo pó wopśimjeśu dopołnjone pśirucki z leksiku wobeju serbskeju rěcowu. Stakim: Rědne jatšowne dny a wjele wjasela pśi wuproběrowanju płodow našogo wuźěła!
|
Direktor instituta, prof. dr. Hauke Bartels
|
|
|
|
|
|
|
Pytamy testarje za "Mateja" a "Jura"!
|
|
Dr. Astrid Schmiedelowa a Jan Měskank, rěcywědnika na Serbskem instituśe, stej na 23. januaru prezentěrowałej prědnu testowu wersiju górno- a dolnoserbskeje pśedcytańskeje funkcije - jej se groni "Matej" resp. "Juro". Ten górno- a dolnoserbski głos móžośo dostaś pód adresu http://tts-juro-matej.serbski-institut.de (pśecej hyšći we "programěraŕskej wokolinje"). Ta wersija dej se naglědaś ako mjazyrezultat slěźenja Serbskego instituta na pólu wugranjanja a ortoepije wobeju serbskeju rěcowu, kótarež jo Lichy stat Sakska dotychměst ze 700.000 euro pódpěrał. Naš team źěła tuchylu na drugej wersiji, kótaruž buźomy prezentěrowaś w lěśojskem casu. - Pšosymy Was toś: Dajśo nam powěsć wót Wašych nazgónjenjow z "Jurom" a "Matejom" a pósćelśo nam wěcowne pokazki na adresu feedback-juro-matej@serbski-institut.de.
|
|
|
|
Slědźerski projekt wo serbskim kulturnym a kreatiwnym sektorje do a po 1989/90 zakónčeny
|
|
Mjenowany wosebity zešiwk z dalšimi přinoškami wuńdźe w blišim času. Jednotliwe přinoški su pak hižo digitalnje přistupne (přistup ma so zapłaćić). Zawod do zešiwka je darmotny.
|
|
|
|
Prědna testowa stacija: Domowniski muzej w Janšojcach
|
Etnolog dr. Robert Lorenc a informatikaŕ Alf-Christian Schering stej w januaru pśedstajiłej wopśimjeśowu a technisku koncepciju za register serbskego kulturnego derbstwa (RSK, pśirownaj casnikaŕsku powěsć ze 19.1). Pilotowa faza togo pśedewześa jo se zachopiła z wuzgónjenim a pśirownanim praktiskich źěłowych kšoceni, ako su trjebne na wšakich městach, źož objekty kulturnego derbstwa se zběraju. Konkretnje jo to był w měrcu Serbsko-nimski domowniski muzej w Janšojcach. Na šesćich źěłabnych dnjach stej sobuźěłaśeŕka muzeja Nadine Adamowa a dr. Robert Lorenc z fotoaparatom wótmólowałej wěcej ako 30 objektow janšojskeje zběrki. Źěł tych objektow jo se pśistym prědny raz inwentarizěrował. Wóni wšykne su něnto do portala "Museum digital" stajone a zjawnje pśistupne. Ta sama platforma buźo we pśichoźe źěł wšowopśimjeceje prezentacije serbskego kulturnego derbstwa w registeru. K tym registrěrowanym objektam muzeja słušaju drogotne regionalne drastwy, źěła twórjecego wuměłstwa z ruki Klausa Bramburgera a Wylema Šybarja kaž teke objekty wěcneje kultury z póla ludoweje póbóžnosći. Pó janšojskem muzeju pśiźo we pśiducych mjasecach rěd na dalšne města w Górnej a Dolnej Łužycy, ako su za pilotowu fazu registera wuzwólone.
|
|
Wobrazy: narodna drastwa jatšowneje spěwaŕki
|
|
|
|
|
|
|
|
Nowa zběrka na portalu SORABICON
|
|
Wobraz: Łapanje kokota w Barbuku
|
|
|
|
|
|
|
Praktiski: Nowe na rěcnyma portaloma
|
|
|
- Prěni terminologiski modul noweho němsko-hornjoserbskeho słownika online
Z nowym němsko-hornjoserbskim słownikom chcemy na žadanja praksy za aktualnym słownikom reagować. Zapřijamy wšitke nowše słowniki z hornjoserbskim podźělom, mjez nimi su tohorunja fachowe terminologije za šulsku wučbu (wudate wot Ludoweho nakładnistwa Domowina a Rěčneho centruma WITAJ). Tute tworja tež zakład za prěni terminologiski modul, kotryž so nětko na portalu hornjoserbsce.de wozjewi (něhdźe 6100 němskich hesłow) a kotryž ma so dale polěpšić a rozšěrić.
- Nowy informaciski serwis "Nowa leksika" za gósnoserbsku a dolnoserbsku rěc:
Na wobyma portaloma namakajo se ako dopołnjenje regularnych słownikow nowy serwis, kótaryž infroměrujo wó "nowych" słowach. Pśi tom źo na jadnom boce głownje wó pšawe neologizmy, ale na drugem boce teke wó słowa, kótarež namakaju se w nowšem pismojstwje, ale njeju w nowšych słownikach wopśimjete. Prědna wersija bitujo gropne wopisanje z tekstowymi dokładami za wěcej ako 5400 leksikalnych jadnotkow, wót togo 1200 dolnoserbskich. Jich žrědło jo aktuelny monitoring pismojstwa. Ten informaciski serwis rozšyrja se wobstawnje kužde lěto. – To pśedewześe se spěchujo wót Załožby za serbski lud, kótaraž dostawa lětnje pódpěru z dankowych srědkow na zakłaźe etatow, wobzamknjonych wót Zwězkowego sejma, Krajnego sejma Bramborska a Sakskego krajnego sejma.
»Nowa Leksika (dolnoserbski.de)
»Nowa Leksika (hornjoserbsce.de)
-
|
Rozkłaźenje 50 dalšnych městnych mjenjow we informaciskem serwisu k dolnoserbskim mjenjam
|
|
Južo pśisamem dwě lěśe su we mjenjowem serwisu pód dolnoserbski.de/mjenja rozkłaźenja (etymologije) dolnoserbskich městnych a familiowych mjenjow pśistupne. Ten zapisk jo se něnto wó 50 dalšnych wejsnych mjenjow rozšyrił. Stakim namakaju se tam něnto informacije k póchadoju a twóŕbje wót nagromadu 200 mjenjow. Mjenjowědnik Serbskego instituta dr. Kito Kśižank jo etymologije we fachowej literaturje rešeršěrował, zestajał a "pśestajił" tak, aby teke njewědomnostniki mógli je lažko rozměś. Wěcej informacijow, teke k inowatiwnej modularnej strukturje rozkłaźenjow, namakajośo na internetowem boce. – To pśedewześe jo se spěchowało pśez Załožbu za serbski lud z pjenjez Zwězkowego ministaŕstwa za nutśikowne nastupnosći a za domownju na zakłaźe wobzamknjenja Nimskego zwězkowego sejma.
|
|
|
|
|
|
Digitalne fotografiske zawostajenstwo Ericha Rinka
|
|
Přez website Němskeje fototeki/SLUB Drježdźany je wot kónca l. 2022 sem fotografiske zawostajenstwo fotografa Ericha Rinki (1902–1983) z nimale 10 000 wobrazami přistupne. W Lubnjowje rodźeny Rinka zawostaji wobšěrny wobstatk wobrazow, mjez druhim z Błótow, wot Zjězda Serbow w Budyšinje 1956, wo jutrach w Miłorazu 1954 a wo natwarje milinarnje w Čornej Pumpje 1958. Wobrazy a negatiwy kaž tež dokumenty ze žiwjenja a skutkowanja Rinki wobchowaja so w Serbskim kulturnym archiwje. Digitalizacija zawostajenstwa bě zhromadny projekt ze Sakskej krajnej a uniwersitnej biblioteku we wobłuku krajneho programa za digitalizaciju. W nadawku SLUB zhotowichu so digitalne wobrazy a sobudźěłaćerka Serbskeho kulturneho archiwa, Marhata Delenkowa, zapisa wotpowědne wobsahowe informacije (titul, datum, městno, wobsahowe hesła, wšelakore techniske daty).
|
|
|
|
|
|
|
|
Intensiwny kurs dolnoserbskeje rěcy
|
|
Maria Elikowska-Winklerowa wót Šule za dolnoserbsku rěc a kulturu wuwucujo kuždy pětk w ramiku intensiwengo kursa nowe sobuźěłaśerje a sobuźěłaśeŕki instituta we serbskej rěcy. Zwětšego pśisłušaju wóni nowemu wótźělenju za regionalne wuwiśe a woplěwanje mjeńšynow, teke rěcna motiwatorka Domowiny Iben Lotric (2. wót lěwego boka) jo pódla. Nagromadu jo jich źewjeś, ako raz za tyźeń w Serbskem domje njewuknu jano wokable a gramatiku, ale teke ceło praktiski konwersaciju zwucuju. Tak jo jadna wobźělnica rěcnego kursa dołojce w Lodce dwě jatšownej kórśe na serbski kupiś musała.
|
|
|
|
|
|
|
Cytaŕnja Serbskeje centralneje biblioteki a Serbskego kulturnego archiwa jo wótcynjona:
|
wót pónjeźelego do srjody: wót zeger 9 do 16
zeleny stwórtk (6. apryl): wót zeger 9 do 14
pětk jo zal zacynjony
biblioteka-archiw@serbski-institut.de
telefon: 03591 4972-15 (informacija w cytaŕni)
|
|
|
|
|
|
|
Wupisanja - Wjeselimy so na Waše požadanje hač do 15. meje 2023
|
- Fachowca za digitalizaciju
W Serbskim instituće z.t. w Budyšinje ma so wot 1. julija 2023 městno za fachowca za digitalizaciju (w/m/d) we wobjimje 40 hodźin wobsadźić.
»dale čitać
- Programěrowarja za digitalizaciju a datowu prezentaciju
W Serbskim instituće z.t. w Budyšinje (dźěłowa městnosć) ma so wot 1. julija 2023 městno za programěrowarja za digitalizaciju a datowu prezentaciju (w/m/d)
we wobjimje 40 hodźin wobsadźić.
»dale čitać
- Projektowe nawodnistwo při natwarje digitalizaciskeho centruma
W Serbskim instituće z.t. w Budyšinje (dźěłowa městnosć) ma so wot 1. julija 2023 městno za projektowe nawodnistwo při natwarje digitalizaciskeho centruma (w/m/d)
we wobjimje 40 hodźin wobsadźić.
»dale čitać
|
|
|
Research Fellows w lěśe 2023
|
Evan W. Bleakly wót Techniskeje uniwersity w Drježdźanach jo wót 1. měrca do 4. apryla slěźił ako góstny wědomnostnik na Serbskem instituśe w Budyšynje a Chóśebuzu. Wón se zaběra ze slěźenjami na pólu "Linguistic-Landscapes". Dla wědomnostnego wuzgónjowanja jo wón był we prědnyma dwěma tyźenjoma ducy we dwójorěcnych gmejnach Górneje Łužyce.
|
Drugi góstny wědomnostnik togo lěta jo sportowy sociolog dr. Kristian Naglo z Nimskeje sportoweje wusokeje šule Köln, kótaryž jo se zaběrał z temu "Mjenšyny, rěc a koncepty kulturneje diference w socialnych lichocasowych swětach: Pśikład Serbow w organizěrowanem sporśe a we partnaŕstwach mjazy městami". Wón buźo drugu połojcu awgusta w Budyšynje pśebywaś; w měrcu jo se wón za swójo slěźenje na Serbskem instituśe w Budyšynje pśigótował a mjazy drugim woglědał trening SG Chrósćicy 1981 z. T.
|
|
|
|
|
|
|
|
Hród & Wojerowski měšćanski muzej, 17:00 hodź:
|
|
"Festzug, Feuer, Erbsstrohbär. Zur Kulturgeschichte unserer Bräuche zwischen Weihnachten und Walpurgis"
|
referentka: Dr. Susanne Hozyna
|
|
|
|
Stróža, Dom tysac hatow, 17:00 hodź:
|
|
"Sorbische Mythenwesen in der bildenden Kunst", přednošk dr. Susanne Hozyneje składnostnje wotewrjenja wustajeńcy "Sagen und Mythen der Lausitz und der Sorben" (05.05.–27.08.2023)
|
|
|
|
Měšćanska biblioteka G. E. Lessing, Kamjenc:
|
|
"Via regia literatura 2023"
|
z přednoškom dr. Roberta Lorenca
|
(dalše informacije sćěhuja)
|
|
|
|
08.06.2023
|
rjad přednoškow
|
|
"Psycholinguistische Grundlagen der Mehrsprachigkeit"
|
|
referentka: Prof. Barbara Mertins, TU Dortmund
|
|
|
|
team "Serbske heje" Serbskeho instituta wobdźěli so na firmowym běhu
|
|
|
|
|
Zetkanje syće młodych akademikarjow-sorabistow
|
|
doba přizjewjenja: 28.04.2023
|
|
|
|
31.08.2023
|
rjad přednoškow
|
|
Serbski muzej Budydšin, 18:00 hodź:
|
|
"Maria Grollmuß (1896–1944). Biografische Annäherung und Erinnerungsnarrative"
|
|
referentka: dr. Birgit Sack (zhromadne zarjadowanje z wopomnišćom Budyšin a Serbskim muzejom)
|
|
|
|
Kamjentny dom Budyšin, 19:00 hodź:
|
Knižne předstajenje "Sorbische Filmlandschaften. Zur Geschichte der Sorben im Film der DDR"
|
|
mjez druhim z dr. Grit Lemke a dr. Andy Räderom (zhromadne zarjadowanje z DEFA-Załožbu)
|
|
|
|
Serbski dom, 14:00–17:00 hodź:
|
|
Institutny dźeń Serbskeho instituta
|
|
|
|
|
|
Slawistiska konferenca w Ukrainje – Wědomostna wuměna w ćežkich časach
|
|
Slawisća Lwiwskeje uniwersity Iwana Franka zorganizowachu hromadźe z ministerstwom za kubłanje a wědomnosć Ukrainy 30. a 31. měrca slawistisku konferencu ze sylnym sorabistiskim pozadkom: Zeńdźenje bě wěnowane jednej z centralnych wosobinow ukrainskeje sorabistiki, Kostjantynej Trofymowyčej. Rozprawa nazhonjenjow wot dr. Fabiana Kaulfürsta.
|
|
|
|
|
|
Misionski rum Łužica. Berlinska misionska towaršnosć a Łužiscy Serbja
|
|
To běše titul přednoška dr. Lubiny Malinkoweje dnja 23. měrca w Berlinskej teologiskej fakulće. Přeprosyło bě towarstwo za Berlinsko-braniborske cyrkwinske stawizny. W srjedźišću přednoška steješe serbske pismowstwo Berlinskeje misionskeje towaršnosće, předewšěm wot Handrija Zejlerja redigowany časopis "Misionske powěsće" (1844 –1849). Skupina němskich a serbskich duchownych z Pruskeje bě so pod egidu Karla von Heynitz na Königshain za ćišć tutoho prěnjeho serbskeho ludopisa zasadźiła. Tute nowe aspekty serbsko-pruskich stawiznow přiwzawši, zakónči so wječor z čiłej diskusiju.
|
|
|
|
|
|
|
|
Wědomnostnica Serbskego instituta jo se wobźěliła na dialogu pśichoda
|
|
Kulturna wědomnostnica dr. Jenny Hagemann jo se wobźěliła na 10. měrcu na dialogu pśichoda Leibnizoweje seśi "Historiske wěźenje za wuwažone wuwiśe" w Lipsku. We panelu "Historiske wěźenje a pśeměnjenje strukturow we energijowych krajinach" jo wóna wulicowała wó spleśenju serbskeje historije z historiju industrije w něgajšnych górnistwowych stronach Łužyce. Pódšmarnuło jo se wažnosć kulturnohistoriskeje wědy a wobźělenja ciwilneje towarišnosći za to, aby jsy, kótarež su se dla wugla pśesedlili, pśemógli kulturnje a socialnje wobstojaś a se pśiměriś nowym wobstojnosćam. Teke wažny jo potencial teje wědy pśi mócowanju regionalneje identity Łužyce a diskusiji wokoło njeje. Pśikład za to jo aktualna, wót Serbskego instituta wědomnostnje pśewóźowana iniciatiwa k pśipóznaśu łužyskeje górnistwoweje krajiny ako swětowe derbstwo.
|
|
|
|
|
|
W Špańskej su pśedstajili situaciju serbskeje rěcy
|
|
Dr. Jean-Rémi Carbonneau jo na 4. měrcu na "Dnjach refleksije dla wěcejrěcnosći w Europje" źaržał online-pśednosk wó politiskej historiji Serbow, serbskich institucijach, sociolinguistiskej situaciji a aktualnym rěcnopolitiskim wupominanjam za mjeńšynu. Pśednoskoju jo se pśizamknuła žywa diskusija z jadnab 20 wědomnostnikami, wucabnikami, starjejšymi a zastupnikami medijow dla nazgónjenjow z teju tematiku we wobyma krajoma. Wopowěsć wót togo tšojenja jo we sociokulturnem katalańskem casopisu Temps de Franja wózjawjona. Dny refleksije stej organizěrowałej dwě lokalnej towaristwje w Aragońskej (Špańska) gromaźe z europskeju seśu "Network to Promote Linguistic Diversity", kótaregož cłonk Serbski institut wót lěta 2022 jo (pśirownaj casnikaŕsku powěsć z 1.9.2022).
|
|
|
|
|
|
Wotrow a Kopšin – róla hrodźišćow při słowjanskim wobsydlenju Hornjeje Łužicy
|
|
Prěni zjawny přednošk Serbskeho instituta lěta, kotryž wuwabi wulki zajim, wotmě so 1. měrca w muzeju Budyšin. Friederike Koch-Heinrichs, archeologowka a nawodnica Muzeja Zapadneje Łužicy w Kamjencu, předstaji nowe dopóznaća wo wulkosći a woznamje Milčanskich hrodźišćow w Kopšinje a Wotrowje. Žurla bě z něhdźe 80 wopytowarjemi połnje wobsadźena. Na kóncu informatiwneho a z mnohimi wobrazami wuhotowaneho přednoška steješe referentka hišće dołho po oficialnej diskusiji za prašenja k dispoziciji. Terminy za dalše přednoški Serbskeho instituta namakaće deleka w protyčce. » dale čitać
|
|
|
|
|
|
|
Chóśebuz postsocialistiski, postkolonialny a postfosilny?
|
|
Kake rozestajenje ze zajźonosću a něntejšnosću jo trjeba, aby mógli wizije pśichoda wuwiś?
|
|
Toś tej pšašani stej stojałej na zachopjeńku zjawneje diskusije pśi wótwórjenju festiwala za woplěwanje klimy a wuwažone wuwiśe "BTU4future" w Chóśebuzu na 9. februaru z jadnab 40 pśisłucharjami a pśisłuchaŕkami. Na njej jo se wobźělił teke sobuźěłaśeŕ instituta dr. Fabian Jacobs. Konsens jo był, až wuwažone, dobry pśichod lubjece wuwiśe w Chóśebzu a Łužycy njesmějo se jano na ekonomiju měriś. Wóno musy se teke z ekologiskimi problemami zaběraś, kaž na pśikład z konsekwencami wudobywanja brunice, a rozwězanja za socialne a kulturne pšašanja namakaś, kótarež se góźe za pśichod.
|
|
|
|
|
|
Klawsurne zetkanje w Rakecach
|
|
Něhdźe 45 wědomostnicow a wědomostnikow ze Serbskeho instituta zetka so 7. februara w Rakecach na swoju klawsuru, na kotrejž steješe fachowa wuměna wo docpětych slědźenskich wuslědkow zańdźeneho lěta a přihot dźěłoweje rozprawy Serbskeho instituta w srjedźišću. Wot lěta 2015 přeprosy direktor prof. Hauke Bartels na prawidłowne klawsury, kotrež so na wšelakich městnach w Hornjej a Delnjej Łužicy přewjedu.
|
Do małeje ekskursije po serbskich Rakecach zhromadźichu so wědomostnicy na farskim dworje w Rakecach © Serbski institut (2023)
|
|
|
|
|
|
|
Studenća z Regensburga na ekskursiju w Budyšinje
|
|
Wot 22. do 25.1. 2023 přebywachu studenća Regenburgskeje uniwersity hromadźe z swojimaj profesoromaj we Łužicy, zo bychu so na městnje wo aktualnym połoženju Serbow informowali. Studentki a studenća slawistiki, wučerstwa a wuchodoeuropskich wědomosćow zajimowachu so mjez druhim za aktualne rěčespytne projekty, prašenja dwurěčneho kubłanja a rěčneje politiki kaž tež za serbske medije.
|
|
|
|
"Lichota kiwa!" - W Serbskem muzeju w Chóśebuzu
|
|
Wót měrca až do srjejź maja (14.05.) jo drogowańska wustajeńca Serbskeho instituta w Serbskem muzeju w Chóśebuzu.
|
|
|
|
|
|
|
|
"Federalizm a legitimacija mjeńšynowych rěcow: pśikład Łužyce a Katalańskich krajow"
|
|
Na 1. aprylu jo publikacija z toś tym titelom we francojskej rěcy (originalny titel: Fédéralisme et légitimation des langues minoritaires: l'exemple de la Lusace et des Pays catalans) wujšła, a to we wjelikem kanadskem uniwersitnem nakładnistwje Presses de l‘Université du Québec. To jo pśeźěłana a aktualizěrowana wersija disertacije dr. Jeana- Rémi Carbonneau, ako jo se ze summa cum laude wucesćiła. Na zakłaźe wopśimjeśow kaž "statna tradicija", "politiska legitimacija" a "rěcne normalizěrowanje" wopišu te knigły wuwiśe statnych normow, kótarež su ramik za nałožowanje rěcy w Łužycy a w Katalańskich krajach, a teke jich dłujkocasowy efekt na witalnosć serbskeje a katalońskeje rěcy.
|
|
|
|
|
|
|
|
Z wosebitym wudaćom wědomostneho časopisa "Journal of Contemporary Central and Eastern Europe" (wuńdźe bórze) wotzamknje projekt "Multiple Transformationen. Gesellschaftliche Erfahrung und kultureller Wandel in Ostdeutschland und Ostmitteleuropa vor und nach 1989" (spěchowany přez SMWK; hlej přinošk horjeka). W projekće wobdźěleni běchu: Institut za sakske stawizny a ludowědu w Drježdźanach (koordinacija), Hannah-Arendtowy institut za přeslědźenje totalitarizma w Drježdźanach, Leibnizowy institut za stawizny a kulturu wuchodneje Europy w Lipsku kaž tež Serbski institut.
|
|
|
|
|
|
Sorbisches Institut e. V.
Bahnhofstr. 6
D-02625 Bautzen
Tel.: 49-3591/4972-0
Fax: 49-3591/4972-14
si@serbski-institut.de
|
|
|
|
|
|
|
|
