Šwjela, Bogumił (1873–1948)
Schwela, Gotthold
* 5. 9. 1873 Skjarbošć / Schorbus
† 20. 5. 1948 pola Naumburga / bei Naumburg
Farar, rěčespytnik, sobuzałožer Domowiny, narodny prócowar.
1884–1894 gymnazij w Choćebuzu, 1894–1897 studij teologije a slawistiki w Berlinje; 1898–1899 wojerska słužba, 1899–1903 domjacy wučer pola pruskeho wyška von Hohenaua w Potsdamje, 1903–1908 pomocny farar při klóšterskej (serbskej) cyrkwi w Choćebuzu, 1908–1913 farar we Wochozach a 1913–1941 w Dešnje, 1941 na wuměnk, přesydlenje do Rudolstadta; syn Kita Šwjele.
Zhromadnje z Wylemom Nowym staraše so Š. wo forměrowanje delnjoserbskeho studentstwa; załoži 1891 Zwěsk serbskich pśijaśelow, z čehož wurosće młodoserbske hibanje. Za čas studijow w Berlinje nawjedowaše serbski rěčny kurs, 1895 bě hłowny starši serbskeho studentstwa. Š. załoži we wobłuku Maśicy Serbskeje filologiski wotrjad, kotrehož sekretar běše. Z Wochoz pohłubšowaše zwiski z hornjoserbskimi prócowarjemi.
Rozwi hromadźe z Arnoštom Bartom a Francom Kralom rozsudne iniciatiwy za wutworjenje narodneje organizacije, kotraž so 13.10.1912 we Wojerecach załoži a po jeho namjeće mjeno Domowina přiwza.
Wutrajnje staraše so wo redigowanje a wudawanje ludowych publikacijow. 1895–99 a 1930–37 redigowaše Pratyju, 1916–18 bě redaktor Bramborskeho Casnika a 1921–22 Serbskeho Casnika, 1905–06 wudawaše delnjoserbski cyrkwinski časopis Wosadnik a 1914–15 cyrkwinski měsačnik Gwězda. Po prěnjej swětowej wójnje postara so wo znowawudawanje delnjoserbskeje literatury, załožiwši rjad Serbska knigłownja, w kotrymž wuńdźe 11 knihow. 1924 započa wudawać zhromadźene spisy Mata Kosyka. Jara nahladna je ličba jeho nastawkow w nimale wšěch serbskich a w mnoho němskich publikaciskich organach. Přełožowaše tohorunja lyriku a prozu do delnjoserbšćiny.
Hłowne polo jeho wědomostneho skutkowanja bě serbski rěčespyt. Napisa mj. dr. dwudźělnu praktisku rěčnicu „Lehrbuch der niederwendischen Sprache. Grammatik“ (Heidelberg 1906) a „Übungsbuch“ (Cottbus 1911). Wobšěrny material k serbskej mjenowědźe wuńdźe hakle po jeho smjerći pod titulom „Die Flurnamen des Kreises Cottbus“ (Berlin 1959). Wuznamnje pomhaše Arnoštej Muce při zestajenju wulkeho delnjoserbskeho słownika a pokročowaše pozdźišo ze zběranjom rěčnych pokładow mjez ludom kaž tež w serbskim pismowstwje, přihotujo nowy delnjoserbski słownik.
Wosebje po prěnjej swětowej wójnje wustupowaše zmužiće za prawa serbskeho luda. Bě prěni městopředsyda Domowiny, mnohe lěta sekretar a předsyda Maśicy Serbskeje. 1894 bu čłon a 1922 čestny sobustaw Maćicy Serbskeje.
DALŠE WOZJ.: „Syn pijancowy“, Worjejce 1903; „Dolnjoserbski přawopis“, Budyšyn 1903; „Ewangelska wěra mjez Słowjanami“, Budyšin 1915; „Zur Wendenfrage“, Neu Welzow 1919; „Das Wendentum in der Niederlausitz“, Bautzen 1929; „Běźenje a wěźenje. Wuběrk literarnych źěłow“, Budyšin 1973
ŽÓ./LIT.: Mětšk, Chrestomatija, II, str. 183-206; G. Hančka, Bogumił Šwjela, Budyšin 1974
Nowy biografiski słownik k stawiznam a kulturje Serbow, wud. wot: Jan Šołta, Pětr Kunze a Franc Šěn, Budyšin: Ludowe nakładnistwo Domowina, 1984