Serbski rap w fokusu: Zběrnik wobswětluje rapowu hudźbu a słowjanske rěče

Wudawaćelej dr. Aleksej Tikhonov a dr. Christiana Lucchetti (Uniwersita w Zürichu) předpołožitaj ze zběrnikom „Rap und die slawischen Sprachen. Interdisziplinäre Zugänge und Erkenntnisse“, kotryž bě w nalěću w transcript-nakładnistwje wušoł, publikaciju, kotraž wěnuje so prěni raz systematisce zwiskam mjez rapowej hudźbu a słowjanskimi rěčemi. Zwjazk zjima přinoški z linguistiki, kulturnych a socialnych wědomosćow a skići nowe zhladowanišća na dotal mało přeslědźeny wobłuk. Jedyn z přinoškow zhladuje na serbski rap.

Rapowa hudźba je so po cyłym swěće jako wuznamny žanr etablěrowała a je dawno tež w słowjanskorěčnych regionach prezentna. Najebać toho pobrachowaše hač dotal wobšěrne wědomostne rozestajenje z tutym fenomenom w němskorěčnym rumje. Mjezydisciplinarnje koncipowany zběrnik ma tutomu njedostatkej wotpomhać. Wobsahuje přinoški z linguistiki a kulturnych kaž tež socialnych wědomosćow. Jednotliwe teksty zaběraja so na přikład z wužiwanjom słowjanskich rěčow w rapowej hudźbje abo z politiskej rólu, na přikład w zwisku z wójnu w Ukrainje abo z represijemi w Ruskej.

Wosebje skedźbnić chcemy na přinošk wědomostneho sobudźěłaćerja Serbskeho instituta Jana Bogusza, kotryž so z wuwićom a rěčnokulturnymi wosebitosćemi serbskeho rapa zaběra. W swojim teksće analyzuje Bogusz mjez druhim spěw „Nalěćo“ hiphopoweje trójki Nowa Doba, kotraž wozjewi 2023 prěni serbski album rapoweje hudźby.

Bogusz rysuje puće, po kotrychž bě so serbski rap wot 1990tych lět sem wuwił – započinajo pola prěnich pioněrow kaž „Serbska GmbH“ hač k nowej generaciji wuměłcow, kotřiž so wot lěta 2020 ze skupinami kaž Nowa Doba, Kolektiw Klanki (rozpušćichu so 2025) abo Krazy Kocor wo nowy rozmach postarachu a nadal postaraja. Teksty pokazuja po wobsahu šěroki spektrum – wo folklorje a tradicijach, wo wočakowanjach towaršnosće hač ke kritiskim refleksijam wo serbskim žiwjenju dźensnišeho časa.

Serbska rapowa hudźba wuznamjenja so wosebje rěčnje přez měšenje standardoweje, wobchadneje a młodźinskeje rěče. Wosebje napadnje tak mjenowany codeswitching (wědomne změnjenje mjez dwěmaj rěčomaj abo wjacorymi dialektami abo rěčnymi stilemi). To so stawa na přikład přez integraciju jendźelskich zapřijećow abo přez kreatiwny wobchad z lyriskim stilistiskimi srědkami kaž z metaframi, aliteracijemi abo diminutiwami.

„Rap stwori nowe rěčne rumy za serbšćinu – sčini ju widźomnu, žiwu a atraktiwnu, runje za młodych čłowjekow,“ tak měni Bogusz w interviewje. Digitalne rozšěrjenje přez streamingowe słužby a socialne medije dopomha w sylnej měrje tomu, zo tež mjeńšinowa rěč kaž serbšćina swoje městno w globalnej hudźbnej kulturje namaka. Cyły interview čitajće tu.

Pozadk (anekdota): Wudawaćel Tikhonov bě loni (2024) mjez druhim přez krótkopowěsćowu słužbu Twitter awtorow pytał a so tež pola Serbskeho instituta za móžnym awtorom přinoška wo serbskej rapowej hudźbje wobhonił.

Zběrnik je w Serbskej centralnej bibliotece přistupny. Přinošk Jana Bogusza ma titul „Thematische und linguistische Eigenheiten des sorbischen Raps“, přir. str. 111–133.

Awtor Jan Bogusz je tuchwilu doktorand při Serbskim instituće a pisa w kulturnowědomostnym wotrjedźe wo wuwiću serbskeje dźěćaceje a młodźinskeje literatury. Nimo toho je projektowy sobudźěłaćer w projekće „Ewaluacija serbskich rěčnych kompetencow“ (orig. Evaluation sorbischer Sprachkompetenzen).

Wobsah

Slawisch-deutscher Sprachkontakt

• Die polnische Herkunftssprache im Deutschrap. Das Sprachenrepertoire und die multiethnische Identität als Ressource – Aldona Rzitki (Universität Bern), S. 13
• BKMS-deutsche Mehrsprachigkeit, hybride Identitäten und toponymische Bezugspunkte in deutschen und schweizerdeutschen Rap-Texten – Aleksej Tikhonov (Universität Zürich) und Cristiana Lucchetti (Universität Zürich), S. 37

Westslawische Sprachen

• Mehrsprachigkeit und Translanguaging im tschechischen Rap als Ausdruck heterogener gesellschaftlicher Perspektiven – Petr Frantik (Alumnus Universität zu Köln), S. 81
• Thematische und linguistische Eigenheiten des sorbischen Raps – Jan Bogusz (Serbski institut Budyšin/Sorbisches Institut Bautzen), S. 111
• Vulgarismen in polnischen Rapsongs am Beispiel des Lexems kurwa – Krystian Suchorab (Uniwersytet Wrocławski/Universität Wrocław), S. 135

Ostslawische Sprachen

• Expressive Sprechakte im Kontext des russischen Angriffskrieges gegen die Ukraine am Beispiel von Lyrics des ukrainischen Rappers Skofka sowie aus den sozialen und Massenmedien – Oksana Havryliv (Universität Wien/Pädagogische Hochschule Niederösterreich), S. 165
• Sprachdistribution in zeitgenössischer kasachischer Musik. Eine Liedtextanalyse im sozio- und sprachpolitischen Kontext Kasachstans – Lucie Jeanneret (Universität Zürich), S. 191
• Das Asiatische im russophonen Rap Zentralasiens – Florian Coppenrath (Leibniz-Zentrum Moderner Orient Berlin), S. 211

Rap & die Opposition

• Funktionen poetischer Texte im politischen Geschehen Russlands vor der Krym-Annexion – Angelina Kucherova (Paris Lodron Universität Salzburg), S. 237