|
|
|
|
|
NOWINKI | TERMINY | RETROSPEKTIWY | IMPRESUM
|
|
   
|
|
|
|
Cesćone cytarki a cytarje,
ten prědny newsletter lěta 2022 pśiźo pózdźe, což pak njejo znamje za to, až su nam powěsći wubrachowali. Wóno jo kradu hynac: rozmjej, až rowno dla wjelikeje licby nowosćow a tych za nimi se chowajucych aktiwitow smy naš wokolnik pitśku z wócowu pušćili! Hyšći we prědnej połojcy lěta jo wědomnostna pśirada (we rozšyrjonej komisiji) dokóńcowała tu tuchylu stwórtu regularnu ewaluaciju Serbskego instituta ‒ tu "nejlěpšu we doněntejšnej historiji SI", jo suźił pśedsedaŕ pśirady prof. dr. Roland Marti. Z tym zrownju jo se bilanca śěgnuła nastupajucy pśirucone pśeměnjenja, kótarež wědomnostna rada jo we ewaluaciji lětowu 2012/13 formulěrowała: Pśistym jo se nam wopóznaniła konsekwentna a wuspěšna realizacija. Stakim jo ten pśisamem 10lětny proces pśetwarjenja instituta dokóńcowany. Což frelich njegroni, až jo nas něnto rutina zapśimjeła: Toś pśinjaso ten wokolnik powěsć wót nowego wótźělenja za regionalne wuwiśe a woplěwanje mjeńšynow a mjazy drugim wót nadalej intensiwnych aktiwitow na pólu digitalizěrowanja kulturnego derbstwa. Wěcej k tomu zgónijośo pak pózdźej, we drugem wokolniku togo lěta...
|
|
Direktor instituta, dr. Hauke Bartels
|
|
|
|
|
|
We swójej wěcy
|
Wokolnik Serbskego instituta pśiźo wóttychměst we nowej drastwje. Z tym zrownju jo naš internetowy bok wótnowotki pśeźěłany, a wón bitujo teke luźam z brašnosćami lažčejšy pśistup. Ten pśenowjony internetowy bok jo wót zachopjeńka lěta pśistupny pód našeju znateju adresu www.serbski-institut.de. Wažne pśenowjenje wobstoj we tom, až wótněnta dajo dwě rěcnej wersiji Wokolnika: serbsku wersiju (z górno- a dolnoserbskimi pśinoskami) a nimsku wersiju. Pšosymy Was dla tog, aby pód "Zarjaduj swój abonement" (ceło na kóńcu Wokolnika) pśespytowali, lěc maśo aktuelnje tu wót Was póžedanu rěc wuzwólonu.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Nowe slěźaŕske wótźělenje jo chopiło źěłaś
|
|
|
Team nowego interdisciplinarnego wótźělenja za regionalne wuwiśe a woplěwanje mjeńšynow jo na 1. juniju oficielnje swójo źěło zachopił. K prědnym zgromadnym akcijam jo słušało wobźělenje na kompaktnem kursu dolnoserbskeje rěcy na Šuli za dolnoserbsku rěc a kulturu (Nowy Casnik wudaśe wót 14.7. (bok 2) a wót 21.7. (bok 4) jo wót kursa pisał). Na 23. awgustu jo wjednik wótźělenja dr. Lutz Laschewski we casnikaŕskem rozgronje pśedstajił swój team, slěźaŕski program a pśiduce kšocenje. Na tom samem dnju jo wón wótegranjał na pšašanja kulturneje redakcije MDR. Nowe wótźělenje jo jaden wót šesćich projektow w Bramborskej ze zwězkowego spěchowańskego programa "Serbska rěc a kultura we procesu strukturneje změny". >>> dalej
|
|
|
Nowa zawodna rada
|
|
|
Dnja 17. awgusta je so nowa zawodna rada Serbskeho instituta skonstituowała. Wona ma nětko pjeć sobustawow, dokelž je so ličba přistajenych na wjace hač 50 zwyšiła – wosebje wjele projektow ze srědkow třećich dla. Předsydka zawodneje rady je dr. Annett Brězanec, kotraž jej hižo minjene štyri lěta předsteješe. Nowy team wobsteji z třoch žonow a dweju mužow.
|
|
|
|
Personalia
|
|
|
|
|
Aktuelne wupisanje
|
|
Wupisanje za slěźaŕski pśebytk na Serbskem instituśe. Kužde lěto wuźělijo Serbski institut dwa abo tśi fellowshipy, kuždy za slěźaŕski pśebytk wót nanejmjenjej styrich tyźeni. Kóńc zapódawanja pšosbow: 30 . nowember 2022 - dalej pód
|
|
|
|
|
Nowosći na rěcnyma portaloma | Nowosće na rěčnymaj portalomaj
|
|
|
|
Wužywarje interneta namakaju wót srjejź junija pód adresu dolnoserbski.de ("Dolnoserbske mjenja") 100 dalšnych wejsnych a městnych mjenjow rozkłaźonych, a wušej togo žedne familijowe mjenja. Něnto stej tam rěcny póchad a słowotwóŕba 150 mjenjow wobšyrnje rozkłaźonej w serbskej a nimskej rěcy. Projekt "Dolnoserbsku mjenjowu krajinu rozměś ‒ wujasnjenja wó póchaźe a wóznamje dolnoserbskich mjenjow ako zmócnjenje regionalneje identity (pilotowa faza)" jo se financielnje spěchował pśez bramborske Ministaŕstwo za wědomnosć, slěźenje a kulturu. Źěło na tom pólu buźo se w drugem ramiku dalej wjasć.
|
|
|
Kónc awgusta je so pod adresu hornjoserbsce.de zběrka rěčnokulturnych přinoškow wo 44 z lěta 2021 na nětko cyłkownje 774 přinoškow rozšěriła. – Wot lěta 2018 wozjewja Serbski institut na swojim rěčnym portalu něhdźe 50 přinoškow wob lěto z rozhłosoweje rubriki "Rěčne kućiki" (Serbski rozhłós, MDR). Přez wobohaćenje z metadatami hodźa so serbskorěčne přinoški po wšelakich kriterijach (nadpismo, tematiske wobłuki, klučowe słowa) přepytować. W přichodźe přidruži so awtorskemu teamej Budyskich rěčespytnicow dr. Leńka Šołćic. Hač do kónca lěta so dalše wozjewjenja na rěčnym portalu přidruža.
|
|
|
|
|
|
Nowosć na portalu SORABICON
|
|
|
Zawóstajeństwo Kita a Bogumiła Šwjele jo digitalnje pśistupne. Prezentacija pśez Archiwowy portal D a Nimsku digitalnu biblioteku se pśigótujo
Wót julija jo digitalizěrowane zawóstajeństwo online pśistupne ‒ a z tym wažna zběrka serbskego kulturnego derbstwa, a to na sorabistiskem portalu wědy Serbskego instituta SORABICON kaž teke w nadregionalnem Kalliope-zwěstku za zawóstajeństwa a awtografy. Prezentacija wšyknych dokumentow z fotografijami, metadatami a pśidatnymi informacijami jo rezultat digitalizaciskego projekta w Serbskem kulturnem archiwje, ak jo se spěchował wót DFG. Něnto pśigótujo se wózjawjenje togo zawóstajeństwa w Nimskej digitalnej bibliotece a w Archiwowem portalu D. Eksport datow do jich tekstowych systemow jo se južo wuwjadł. Jich aktiwěrowanje buźo se tam hyšći w lěśe 2022 staś. >>> dalej
|
|
|
|
|
|
To běše lětni kurs 2022!
|
Kursant z Texasa přepoda institutej do jendźelšćiny přełožene sorabistiske fachowe knihi
|
|
Wot 22. julija hač do 6. awgusta wotměwaše so zaso mjezynarodny lětni kurs za serbsku rěč a kulturu Serbskeho instituta w Budyšinje. Rěčespytnik dr. Fabian Kaulfürst nawjedowaše z 52 wosobami połnje wuknihowany kurs w rumnosćach Serbskeho šulskeho a zetkawanskeho centra Budyšin. Kursisća přijědźechu z Benina, Čěskeje republiki, Francoskeje, Italskeje, Japanskeje, Pólskeje, Ukrainy, USA a wězo tež z Němskeje. Prěni raz wobdźěli so cyła skupina potomnikow serbskich wupućowarjow z Texasa. >>> rozprawa a rezimej wobdźělnicy z wobrazowej galeriju
Na kromje kursa přepoda kursist Weldon Mersiovsky z Texasa, sam potomnik serbskich wupućowarjow, Serbskemu institutej dwaj – do jendźelskeje rěče přełoženej – standardnej spisaj nałožkoweho slědźenja sorabistiskeje ludowědy z kónca 19./spočatka 20. lětstotka – přirunajomnej z Pěsničkami Haupta a Smolerja (1841, 1843).
Prěnju knihu z titulom Wendisches Volkstum in Sage, Brauch und Sitte (1882) ludowědnika Wilibalda von Schulenburga (1847–1934), kotraž so na Delnju Łužicu koncentruje, je Peter Barker přełožił. Wo přełožk knihi Feste und Volksbräuche der Lausitzer Wenden (1931), w kotrejž dokumentuje Edmund Schneeweis (1886–1964) tehdy pěstowane nałožki Serbow po cyłej Hornjej a Delnjej Łužicy, je so postarała Margot Hendricks z podpěru Fabiana Kaulfürsta.
|
|
W předsłowje pisa Mersiovksy, zo buštej wobě knize we wobłuku programa Wendish Research Exchange přełoženej. Na tute wašnje ma so wěda wo Serbach a jich kulturje potomnikam wupućowanych Serbow, kotřiž ani němčinu ani serbšćinu njewobknježa, dale dawać. Tež ludźo w jendźelskorěčnym rumje, kotřiž so zajimuja za serbsku ludowědu, profituja wot přełožkow.
|
|
|
|
|
|
|
|
Nowe zawóstajeństwo w Serbskem kulturnem archiwje
|
|
Serbski kulturny archiw jo wót lěta 2021 licbu nowych zawóstajonych zběrkow pśewzeł: zawóstajeństwo Měrćina Völkela (1934–2007; kulturny wědomnostnik, publicist), Jura Mětška (1954–2022; komponist), Angele Stachoweje (1948-2022; pisaŕka, politikaŕka), Jurija Rjenča (1910-2002; rěcnik, zastupnik Serbskeje narodneje rady 1945-1950) a Tonija Bruka (1947-2020; filmowy režiser a produzent). Něnto se te zběrki systematiski pśeglěduju a wopisuju. Pó archiwariskem wobźěłanju budu wóni pśistupne, pśi comž buźo se glědaś na płaśece case, źož wózjawjenje njejo hyšći dowólone.
|
|
|
|
Zběrnik a rozmołwa z časowymi swědkami "Serbski film"
|
20. meje zetkachu so něhdyši sobudźěłaćerjo produkciskeje skupiny "Serbski film" k rozmołwje časowych swědkow w Serbskim instituće w Budyšinje, kiž steješe w zwisku z přihotowanjom zběrnika z titlom Zur Geschichte der Sorben im DEFA-Film. Kniha ma w nalěću 2023 w rjedźe spisow załožby DEFA wuńć. Rozmołwu wjedźeštaj wudawaćelej dr. Grit Lemke a dr. Andy Räder.
W lěće 1980 załožena Serbska filmowa skupina pod nawodom dr. Tonija Bruka bě DEFA-studiju za trikowe filmy w Drježdźanach přirjadowana. Hač do politiskeho přewróta nastachu wobstajnje kulturne a dokumentarne filmy k pěstowanju a spěchowanju serbskeje kultury.
Nimo dopomnjenkow časowych swědkow wozjewja so w zběrce přinoški powšitkownje k serbskemu filmej, mjez druhim wot sobudźěłaćerjow Serbskeho instituta dr. Roberta Lorenca, dr. Juliany Rehnoltoweje, dr. Theresy Jacobsoweje a Denise Schallenkammeroweje. - Zběrnik je zhromadny projekt Serbskeho instituta a załožby DEFA.
|
|
|
|
|
"Warnočanske časy". Čěsko-serbski šulski kubłanski projekt w konteksće powójnskeho časa 1945–1950
|
|
Narodne kubłanje elitow bě jasny zaměr čěsko-serbskeje iniciatiwy po Druhej swětowej wójnje w Čěskosłowakskej. Kónc lěta 1945 zahaji so šulski kubłanski projekt za dźěći a młodostnych z Łužicy – z wulkej rezonancu. Něhdźe 800 serbskich dźěći a młodostnych dósta mjez 1945 a 1950 na nowo załoženych šulach we Warnoćicach, Čěskej Lipje a Liberecu wyše šulske kubłanje. Wo wuslědkach interdisciplinarneho slědźerskeho projekta k tak mjenowanej Warnočanskej generaciji rěčachu historikarka a projektowa wjednica dr. Jana Piňosová (slědźeše k tomu wot měrca hač do meje 2022 w čěskich archiwach), nimorj. prof. dr. Thomas Menzel a dr. Jana Šołćina (wobaj rěčespytnikaj), dnja 5. meje na přeprošenje towarstwa Společnost přátel Lužice we Łužiskim seminarje w Praze. Tež ekskursija Serbskeho instituta dnja 24.6. wjedźeše po tutych slědach do Warnoćic – z čestnym hosćom Jaroslavom Rudišom.
|
|
|
|
|
|
|
|
Sociolinguistiski pśednosk online
|
Serbski pśednosk "Strategije k zdźaržanju a stwórjenju serbskich rěcnych rumow we pśibytnosći nimskorěcnych luźi" rěcywědnika Goro Christopha Kimury ze Sophia-uniwersiśe we Tokio, kótaryž jo wón k tej temje źaržał na 27. juniju w Serbskem domje w Budyšynje, jo až do kóńca lěta na youtube-kanalu Serbskego instituta pód adresu https://youtu.be/9DY5tObtqgg pśistupny. - Źěkujomy se Załožbje za serbski lud za nagraśe a wobźěłanje streama.
|
|
|
|
Nowa syć "Wšědna kultura we wuchodźe"
|
|
|
Lětsa załožena syć "Wšědna kultura we wuchodźe" (Netzwerk Alltagskultur Ost, NAO) je wólny zwjazk wuchodoněmskich ludowědno-kulturnoantropologiskich zarjadnišćow (uniwersitow, zwonkauniwersitnych institutow a krajnych zarjadow, muzejow, komisijow a zwjazkow), kiž wo aktiwitach slědźenja k wšědnej kulturje informuje a aktualne předewzaća a publikacije předstaja. Eksistuja mnohe zhromadne wuchadźišća za susodne discipliny, ale tež za wobydlerski angažement a citizen science. >>> dale čitać na webstronje abo pola twitter #Alltagskulturen
|
|
|
|
|
|
Přednošuja Lubina Malinkowa, Friedrich Pollack a Thomas Widera składnostnje lětnjeho zeńdźenje Slědźerskeje rady Herder (Herder-Forschungsrat), w Marburgu
|
|
|
|
|
Předstajenje Słowjanow w prastawizniskich muzejach w NDR
|
|
referent: historikar dr. Arne Lindemann (Berlin)
|
|
čas a městno: 18 hodź., Muzej Budyšin
|
zhromadne zarjadowanje z Muzejom Budyšina
|
|
|
|
|
Sympozij we wobłuku jubilejneho lěta Zejlerja a Kocora
|
čas a městno: 14-17 hodź. w Serbskim muzeju Budyšin
|
|
zhromadne zarjadowanje z Maćicu Serbskej
|
|
|
|
2. & 9.11.2022
|
knižne předstajenje
|
|
Minderheit – Macht – Natur. Verhandlungen im Zeitalter des Nationalstaats [Mjeńšina – móc – přiroda. Jednanja w dobje narodneho stata]
|
Wudawaćelce Jana Piňosová a Susanne Hozyna předstajitej publikaciju w Domje tysac hatow w Stróži a w Serbskim kulturnym centru w Slepom. >>> dalše informacije
|
|
|
|
25.-26.11.2022
|
konferenca
|
|
Wědu šěrić – Skutkowanje Maćicy Serbskeje w 20./21. lětstotku
|
|
zhromadna interdisciplinarna wědomostna konferenca z Maćicu Serbskej / Maśicu Serbskej >>> dalše informacije
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Podijowa diskusija: Kotru dopomnjenku na "Železneho kanclera" trjeba Budyšin?
|
|
Něhdźe 45 připosłucharjow přichwata 16. meje do Smochčanskeho kubłanišća swjateho Bena, zo by podijowej diskusiji mjez Alexanderom Ahrensom, tehdyšim Budyskim wyšim měšćanostu, dr. Friedrichom Pollackom, historikarjom a wotrjadnikom w Serbskim instituće a dr. Justusom H. Ulbrichtom, historikarjom a jednaćelom Drježdźanskeho towarstwa Denk Mal Fort! e.V. – Die Erinnerungswerkstatt Dresden, sćěhowało. Moderaciju je žurnalistka Miriam Schönbach z Budyšina přewzała. Běše to zhromadne zarjadowanje towarstwa Denk Mal Fort! a Smochčanskeho kubłanišća. Na podiju zetkachu so – prěni raz zjawnje – rozdźělne, zdźěla kontrerne měnjenja wo Bismarckowym pomniku na Čornobohu. >>> k rozprawje
|
|
|
|
Konferenca: Nakrajne rumy wot Łužicy hač k Alpam
|
Něhdźe 32 wobdźělnikow běchu wot 5. hač do 7. meje z hosćom Serbskeho instituta a dźěłoweho kruha "Nakrajne rumy" Němskeje towaršnosće za geografiju w Serbskim domje w Budyšinje. Interdisciplinarna konferenca z titulom "Nakrajne rumy a towaršnosće w změnje. Aktualne slědźerske prašenja a projekty" skićeše přiležnosć, so z mnohich perspektiwow z aktualnymi wužadanjemi a specifikami nakrajnych rumow wot Łužicy hač k Alpam wuměnjeć. >>> k rozprawje
|
|
|
|
Pśedstajenje knigłow: Struktury něgajšnych wuglowych jamow cytaś, rozměś, formowaś, wuwijaś
|
Zwězk "KULTUR[tagebau]LANDSCHAFT. Strukturen der Tagebaufolge lesen, verstehen, gestalten, entwickeln" jo rezultat konference z tym samym titelom, kótaraž jo se wótměła w septemberu 2022 na Bramborskej techniskej uniwersiśe Chóśebuz‒Zły Komorow. Prědne pśedstajenje publikacije jo se wótměło w Bramborskem krajnem muzeju za moderne wuměłstwo (Dizelowa elektraŕnja) na 5. juliju w Chóśebuzu, a druge na 7. juliju w Smolarjejc knigłaŕni w Budyšynje. >>> dalej cytaś
|
|
|
|
Serbski institut wutwarjujo swóju internacionalnu seś dalej
|
|
|
Wót kóńca maja jo Serbski institut nowy cłonk w europskej Seśi k spěchowanju rěcneje wjelerakosći (Network to Promote Linguistic Diversity, NPLD). Engagement instituta we tej seśi jo wažny, mjazy drugim dla tog, aby nowe partnarje w pódwjacornej Europje dobyli a mógli pśirownujuce studije k dalšnym mjeńšynowym rěcam Europy pśewjasć (na pśikład na pólu rewitalizacije rěcy).
Pśirownujuce slěźenje na pólu mjeńšynow jo teke śěžyšćo nowego wótźělenja za regionalne wuwiśe a woplěwanje mjeńšynow. We tom konteksće pśewóźujo Serbski institut zgromadne źěło mjazy sakskim leader-regionom Górnołužyska góla a gaty a pódpołnocnošwedojskim LEADER-regionom Tornedalen - a wobźěli se w awgusće na drogowanju OHTL-delegacije. >>> dalej cytaś
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
by Radio_Zett - z Robertom Lorencom ze Serbskego instituta w Budyšynje a z fararjom Jörgom Michelom w Slěpem.
|
|
|
|
|
|
|
|
Serbski institut z.t.
Dwórnišćowa 6
02625 Budyšin
tel.: 49-3591/4972-0
faks: 49-3591/4972-14
si@serbski-institut.de
|
|
Augusta Bebelowa dróha 82
D-03046 Choćebuz
tel.: +49 355 48576-482
faks: +49 355 48576-494
|
|
|
|
|
|
|
