Nowe rěcne rumy napóraś – na droze k rewitalizaciji dolnoserbskeje rěcy
Pód titelom „Sprachräume als Dimensionen des Sprachgebrauchs. Entwurf eines theoretischen Konzepts zur Analyse niedersorbischer Sprachräume“ wujźo ten južo źewjety zešywk rědu Sorabistiske źěłowe papjery Serbskego instituta.
Ta nowša papjera zaběra se z pšašanim, kak mógali nastaś se góźece rumy za nałožowanje dolnoserbskeje rěcy na indiwidualnej a towarišnostnej rowninje, a kak mógali je wugótowaś abo rozšyriś. We rozestajenju z tym pšašanim wiźitej awtora Julija Běrinkowa a dr. Lutz Laschewski rozsudnu změnu paradigmow we rewitalizaciji serbskeje rěcy.
Aby sebje naźěłali to rozměśe, kak funkcioněruju rěcne rumy we wósebnej situaciji dolnoserbskeje rěcy, rozkładujotej Běrinkowa a Laschewski nejpjerwjej kradu, co rěcne rumy su. Praktiska relewanca takich rumow jo we fachowych krejzach do dalokeje měry pśipóznata a wóni płaśe ako esencielne za rewitalizaciju wobgrozonych rěcow. Njeglědajucy na ten konsens, wóstanjo to zapśimjeśe „rěcny rum” we wědomnostnej kaž teke politiskej diskusiji njewótše.
„Rěcne rumy maju centralnu wažnosć za pśichod dolnoserbskeje rěcy – wósebnje glědajucy na młodych luźi ako tu rozsuźecu cilowu grupu“, rozkładujo Julija Běrinkowa, wědomnostna sobuźěłaśeŕka Serbskego instituta we wótźělenju za regionalne wuwiśe a mjeńšynowy šćit. „Teke we akciskem planje k mócowanju górnoserbskeje rěcy we ZARI-projekśe jo napóranje derje wobzwarnowanych rěcnych rumow wuzwignjone ako klucowa napšawa. We źěłowej papjerje comej to zapśimjeśe wuwiś tak, aby se makało z teoriju a se dało teke praktiski nałožyś. A na to natwarjecy comej wuznaś, kak konkretne rěcne rumy za dolnoserbsku rěc by se mógali stwóriś.”
K tomu analyzěrujotej Běrinkowa a Laschewski wšake koncepty ze wšakich wědomnostnych disciplinow a teke to, kak daloko daju se wóni na dolnoserbski kontekst pśenjasć. Běrinkowa a Lašewski stej wuwiłej teoretiski koncept „socialnych rěcnych akciskich rumow“, kótaryž integrěrujo wšake teoretiske pśistupy. Rěcne rumy njejsu z teje perspektiwy statiske, ale twarje a formuju se aktiwnje wót powědarjow a powědaŕkow. Wušej togo njestoje fyziske rumy sami we centrumje, ale tejerownosći wšake druge socialne a digitalne rumy, źož rěcne zgromaźeństwo serbsku rěc nałožujo.
We rěźe Sorabistiske źěłowe papjery wuchadaju w njepšawidłownych interwalach źěła a rozpšawy, ako su nastali wětšy źěł w projektach Serbskego instituta. Jadna se wó poziciske abo konceptowe papjery, dokumentacije (na pś. nejlěpšych praktikow) a wó pódobne teksty z běžnego źěła. – Wótněnta stoje wšykne doněnta wudane zešywki pód Open Access wuměnjenjami a ze swójskeju DOI na nowem publikaciskem serwerje Serbskego instituta Qucosa k dispoziciji.