“A serbski?” – Serbski institut pśeslěźujo dolnołužysku rěcnu krajinu

A serbski? – tak zni pitśku prowokantne pšašanje na cerwjenych nalipkach, ako su něnt južo dlejšy cas na wjelich flakach w Měsće wiźeś, zwětšego na toflach a plakatach z jadnorěcnym nimskim napismom. Tak ako južo pśi akciji A serbsce? w Górnej Łužycy, pominaju rěcne aktiwisty, aby mjeńšynowa rěc była wěcej widobna. Z togo jo kradu wuznaś, až luźam njejo wšojadno, lěc a źo serbska rěc se pokažo – a źo nic.

Nic jano aktiwisty, ale teke rěcywědniki Serbskego instituta su zabrane ze zjawneju widobnosću serbskeje rěcy, a to we ramiku nowego wobšyrnego projekta Digitalny portal k serbskim a łužyskim rěcnym a kulturnym krajinam (Digitales Portal zu sorbischen und Lausitzer Sprach- und Kulturlandschaften), kótaryž jo se zachopił w juliju 2022 a jo planowany na jadnab 10 lět. Wón wordujo spěchowany wót Załožby za serbski lud z pjenjezymi Zwězkowego ministaŕstwa za nutśikowne nastupnosći a domownju (Bundesministerium des Inneren und für Heimat). We jadnom źěle togo projekta źo mjazy drugim wó pšašanja, ako zwisuju z “rěcneju krajinu” w Dolnej Łužycy: Źo jo serbska rěc we zjawnem rumje wiźeś? Jano na oficielnych toflach a pokazowarjach we serbskem sedleńskem rumje? Abo teke hynźi, na pśikład na pomnikach, wabjeńskich plakatach abo drugich priwatnych napismach? Chto jo take napórał? Znani-li (nje)wužywanje serbskeje rěcy wót jeje (felujuceje) witalnosći we wšakich regionach sedleńskego ruma? A kak se wóno maka z nastajenjami luźi k wěcejrěcnosći?

Aby wědomnostniki na take pšašanja mógli wótegroniś, planuju mjazy drugim wobšyrnu fotowu dokumentaciju serbskich wopismow a wopšašowanje luźi, teke wšakich akterow a aktiwistow na rěcnem a kulturnem pólu.

Take źěło njesłužy jano dokumentaciji aktualnego stawa pisneje rěcy we zjawnem rumje, ale zmóžnijo teke póznaśe motiwow, dla kótarychž zapśěguju luźe to serbske do swójich tekstow. We tom konteksće buźo se na to glědaś, do kakeje měry jo serbska rěc pšawa komunikaciska srědnosć a do kakeje měry ma skerjej symbolisku funkciju. (Tak symbolizěruju na pśikład tofle z witanim “Witajśo k nam!” cesto zwězanosć ze Serbami a serbskimi tradicijami, ale njewopśimjeju wažne informacije.)

Mimo togo su wuznaśa togo pódprojekta wužytne pśi rěcnem planowanju, n. p. glědajucy na iniciatiwy k wótžywjenju wobgrozoneje rěcy. How se pšaša, lěc widobne serbske wopisma maju pozitiwny efekt na naglědnosć a nałožowanje mjeńšynoweje rěcy a kak se woboje nejlěpjej spěchujo. Na taki part pśinosuju slěźenja instituta teke k zdźaržanju serbskeje rěcy.

Ten projekt pak změjo hyšći ceło konkretny a praktiski rezultat: Slěźarje natwariju internetowy portal, źož rěcne a kulturne derbstwo serbskeje Dolneje Łužyce buźo se šyrokemu publikumoju prezentěrowaś. Informacije k rěcnej krajinje budu tam teke sobu wopśimjete. (Kak taki portal mógł wuglědaś, móžośo sebje gropnje pśedstajiś, gaž kliknjośo na ten južo wózjawjony bok http://www2.sorabicon.de/dsb/recna-krajina-slepe/ na portalu Sorabicon. Tam namakajośo wšake materiale a informacije wót rěcneje krajiny we slěpjańskej wósaźe. To jo rezultat pódobnego, modelowego projekta Serbskego instituta, ako jo se južo pśewjadł.)

Dalšne informacije:

• krotke wopisanje pódprojekta
• projektowe wjednistwo: prof. dr. Hauke Bartels, direktor Serbskego instituta
• wobźěłaŕ projekta: rěcywědnik Simon Blum

Cełkowny projekt Digitalny portal k serbskim a łužyskim rěcnym a kulturnym krajinam słuša k šesćim serbskim projektam w kraju Bramborska, kótarež se spěchuju ze zwězkowego spěchowańskego programa “Serbska rěc a kultura we procesu strukturneje změny”. Wón jo drugi projekt z togo gjarnca na instituśe, pósporomje załoženja nowego wótźělenja za regionalne wuwiśe a woplěwanje mjeńšynow. Projekt dej se spěchowaś až do lěta 2031, z 550.000 euro k lětu.

awtor teksta: Simon Blum, wědomnostny sobuźěłaśeŕ Serbskego instituta